Funksiya Ifodalar(Function Expressions)

Funksiya Ifodalar

JavaScriptda funksiya “sehirli til tuzilishi” emas, balki maxsus turdagi qiymatdir.

Oldin ishlatganimiz sintaksis Funksiya E’lon qilish deb ataladi:

function sayHi() {
  alert('Salom');
}

Boshqa sintaksis esa Funksiya Ifodasi deb ataladi.

Bu sintaksis bizga har qanday ifoda orasida yangi funksiya yaratishga imkon beradi.

Masalan:

let sayHi = function () {
  alert('Salom');
};

Bu yerda sayHi degan o‘zgaruvchi yangi funksiyani qiymat sifatida oladi, funksiyaning o‘zi esa function() { alert("Salom"); } ko‘rinishida bo‘ladi.

Funksiya yaratish tayinlangan ifoda kontekstida ( = ) yuz beradi, bu esa Funksiya Ifodasi deb ataladi.

Funksiya e’lon qilishda nom qo‘llanmaydi. Funksiya Ifodalarida nom yozilmasligi mumkin.

Biz uni darhol o‘zgaruvchiga tayinlaymiz, shuning uchun bu kod namunalarining ma’nosi bir xil: "funksiya yaratish va uni sayHi o‘zgaruvchisiga qo‘yish".

Kengroq holatlarda, biz funksiya yaratish va uni darhol chaqirish yoki keyinchalik bajarilishini rejalashtirish, lekin qayerdadir saqlamaslikni ko‘rishimiz mumkin, bu holda funksiya noma’lum bo‘ladi.

Nima uchun oxirida nuqta-vergul mavjud?

Sizni qiziqtirishi mumkin, nega Funksiya Ifodalari oxirida nuqta-vergul ; bor, lekin Funksiya E’lon qilishda yo‘q:

function sayHi() {
  // ...
}
 
let sayHi = function () {
  // ...
};

Javob oddiy: Funksiya Ifodasi bu yerda function(…) {…} tarzida tayinlangan ifoda sifatida yaratiladi: let sayHi = …;. Nuqta-vergul ; bu ifoda oxirida tavsiya etiladi, bu funksiya sintaksisiga kirmaydi.

Nuqta-vergul oddiy tayinlash uchun mavjud, masalan, let sayHi = 5; uchun, va funksiya tayinlash uchun ham mavjud.

Callback Funksiyalar

Funksiya ifodalarini qiymat sifatida uzatish va ishlatishga misol sifatida callback funksiyalarni ko‘rib chiqamiz.

Biz ask(question, yes, no) deb nomlangan funksiyani uchta parametr bilan yozamiz:

question – savol matni
yes – “Ha” javobi uchun bajariladigan funksiya
no – “Yo‘q” javobi uchun bajariladigan funksiya

Funksiya savolni so‘raydi va javobga qarab, yes() yoki no() chaqiradi:

function ask(question, yes, no) {
  if (confirm(question)) yes();
  else no();
}
 
function showOk() {
  alert('Siz rozi bo‘ldingiz.');
}
 
function showCancel() {
  alert('Siz bajarishni bekor qildingiz.');
}
 
// foydalanish: showOk, showCancel funksiyalari ask funksiyasiga argument sifatida uzatiladi
ask('Siz rozimisiz?', showOk, showCancel);

Amalda, bunday funksiyalar juda foydalidir. Haqiqiy hayotdagi funksiyalar odatda ko‘proq murakkab usullar bilan foydalanuvchi bilan muloqot qiladi, bu yerda oddiy confirm ishlatilgan. Ammo bu boshqa bir hikoya.

ask funksiyasining showOk va showCancel argumentlari callback funksiyalari yoki qisqacha callback deb ataladi.

G’oya shundan iboratki, biz funksiya uzatamiz va uni kerak bo‘lganda “qaytarish” uchun kutamiz. Bizning holatda, showOk “ha” javobi uchun callback bo‘ladi, va showCancel “yo‘q” javobi uchun callback bo‘ladi.

Biz Funksiya Ifodalarini qisqartirilganroq shaklda yozishimiz mumkin:

function ask(question, yes, no) {
  if (confirm(question)) yes();
  else no();
}
 
ask(
  'Siz rozimisiz?',
  function () {
    alert('Siz rozi bo‘ldingiz.');
  },
  function () {
    alert('Siz bajarishni bekor qildingiz.');
  }
);

Bu yerda funksiyalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri ask(...) chaqiruviga yozilgan. Ularning nomi yo‘q va shuning uchun noma’lum. Bunday funksiyalar askdan tashqarida mavjud emas, lekin bu biz xohlagan narsa.

Funksiya E’lon qilish vs Funksiya Ifodasi

Funksiya E’lon qilish va Funksiya Ifodasi o‘rtasidagi asosiy farqlarni belgilaymiz.

Birinchi farq sintaksisda: kodda ularni qanday ajratish mumkin.

Funksiya E’lon qilish: alohida bayonot sifatida e’lon qilingan funksiya, asosiy kod oqimida:

// Funksiya E’lon qilish
function sum(a, b) {
  return a + b;
}

Funksiya Ifodasi: funksiya, ifoda yoki boshqa sintaksis tuzilmasi ichida yaratiladi. Bu yerda funksiya “tayinlash ifodasi” = ning o‘ng tarafida yaratiladi:

// Funksiya Ifodasi
let sum = function (a, b) {
  return a + b;
};

Yana bir nozik farq shundaki, JavaScript dvigateli qanday qilib funksiyani yaratadi.

Funksiya Ifodasi bajarilish vaqtida yaratiladi va faqat shu paytdan boshlab ishlatilishi mumkin.

Funksiya E’lon qilishlar boshqacha.

Funksiya E’lon qilishdan oldin chaqirilishi mumkin.

Masalan, global Funksiya E’lon qilish skriptning har bir joyida ko‘rinadi.

Bu ichki algoritmlar tufayli bo‘ladi. JavaScript skriptni bajarishga tayyorlanayotganida, avval global Funksiya E’lon qilishlarni qidiradi va funksiyalarni yaratadi. Buni “initializatsiya bosqichi” deb o‘ylashimiz mumkin.

Shundan so‘ng, barcha Funksiya E’lon qilishlar qayta ishlanadi va kod bajariladi. Shunday qilib, biz bu funksiyalarni ko‘ramiz.

Masalan, bu ishlaydi:

sayHi('John'); // Salom, John
 
function sayHi(name) {
  alert(`Salom, ${name}`);
}

Funksiya E’lon qilinishi (sayHi) JavaScript skriptni boshlash uchun tayyorlash vaqtida yaratiladi va barcha joylarda ko‘rinadi.

…Agar bu Funksiya Ifodasi bo‘lsa, unda ishlamaydi:

sayHi('John'); // xato!
 
let sayHi = function (name) {
  // (*) endi sehr yo‘q
  alert(`Salom, ${name}`);
};

Funksiya Ifodalari yaratiladi, bajarilish oqimi ularga yetganida. Bu (*) chiziqda faqat yuz beradi. Juda kech.

Funksiya E’lon qilishlarning yana bir maxsus xususiyati ularning blok doirasi.

Qattiq rejimda, agar Funksiya E’lon qilish kod blokida bo‘lsa, u faqat shu blok ichida ko‘rinadi. Lekin tashqarida emas.

Misol uchun, agar biz welcome() funksiyasini, ish vaqtida olinadigan age o‘zgaruvchisiga qarab e’lon qilmoqchi bo‘lsak va keyin uni foydalanmoqchi bo‘lsak.

Agar biz Funksiya E’lon qilishdan foydalansak, bu mo‘ljalga muvofiq ishlamaydi:

let age = prompt('Yoshingiz nechida?', 18);
 
// shartli ravishda funksiya e’lon qilish
if (age < 18) {
  function welcome() {
    alert('Salom!');
  }
} else {
  function welcome() {
    alert('Salom!');
  }
}
 
// ...keyinchalik foydalanish
welcome(); // Xato: welcome aniqlanmagan

Bu holda Funksiya E’lon qilish faqat blok ichida ko‘rinadi.

Bu holatda qanday qilib welcomeni if blokidan tashqarida ko‘rinadigan qilib qilishimiz mumkin?

To‘g‘ri yondashuv Funksiya Ifodasi ishlatish va welcomeni if blokidan tashqarida joylashtirilgan o‘zgaruvchiga tayinlashdir.

Bu kod ishlaydi:

let age = prompt('Yoshingiz nechida?', 18);
 
let welcome;
 
if (age < 18) {
  welcome = function () {
    alert('Salom!');
  };
} else {
  welcome = function () {
    alert('Salom!');
  };
}
 
welcome(); // endi ok

Yana ham qisqartirilganroq usulda, savol belgisi (?) operatordan foydalanish mumkin:

let age = prompt('Yoshingiz nechida?', 18);
 
let welcome =
  age < 18
    ? function () {
        alert('Salom!');
      }
    : function () {
        alert('Salom!');
      };
 
welcome(); // endi ok

Qachon Funksiya E’lon qilish yoki Funksiya Ifodasi tanlanadi?

Aslida, funksiya e’lon qilish kerak bo‘lsa, birinchi navbatda Funksiya E’lon qilish sintaksisiga qarash kerak. Bu kodni tashkil etishda ko‘proq erkinlik beradi, chunki bunday funksiyalarni e’lon qilinganidan oldin chaqirish mumkin.

Bu o‘qilishi osonroq, chunki function f(…) {…} kodda let f = function(…) {…}; dan ko‘ra ko‘proq “ko‘zga tashlanadi”.

…Agar Funksiya E’lon qilish mos kelmasa yoki shartli e’lon qilish kerak bo‘lsa (buni ko‘rdik), unda Funksiya Ifodasi ishlatilishi kerak.

Xulosa

Funksiyalar qiymatlardir. Ularni tayinlash, nusxalash yoki kodning har qanday joyida e’lon qilish mumkin. Agar funksiya alohida bayonot sifatida asosiy kod oqimida e’lon qilinsa, bu “Funksiya E’lon qilish” deb ataladi. Agar funksiya ifoda yoki boshqa sintaksis tuzilmasi sifatida yaratilsa, bu “Funksiya Ifodasi” deb ataladi. Funksiya E’lon qilishlar kod blokini bajarilishidan oldin qayta ishlanadi. Ular blok ichida har joyda ko‘rinadi. Funksiya Ifodalari bajarilish oqimi ularni yetganida yaratiladi va faqat o‘sha paytdan boshlab ishlatiladi. Ko‘pincha, agar funksiya e’lon qilish kerak bo‘lsa, Funksiya E’lon qilish afzalroq, chunki u e’lon qilinganidan oldin ko‘rinadi. Bu kodni tashkil etishda ko‘proq erkinlik beradi va odatda o‘qilishi yaxshiroq bo‘ladi.

Shunday qilib, Funksiya Ifodasidan faqat Funksiya E’lon qilish vazifani bajarish uchun mos kelmasa foydalanish kerak. Biz bu bobda bunday misollarni ko‘rdik va kelajakda yana ko‘ramiz.

Funksiya Ifodalar(Function Expressions)