Asosiy operatorlar, matematika(Basic operators, math)

Bu bo'limda biz maktabda o'rgangan oddiy operatorlar, masalan, qo'shish (+), ko'paytirish (*), ayirish (-) va hokazolar haqida gaplashamiz. Keyinchalik, biz JavaScript dasturlash tiliga xos jihatlarga e'tibor qaratamiz.

Atamalar: “unary”, “binary”, “operand”

Avvaliga, ba'zi umumiy atamalarni tushunib olaylik.

Operand – bu operatorlar qo'llaniladigan qiymat. Masalan, 5 * 2 ko'paytmasida ikkita operand mavjud: chap operand 5, o'ng operand esa 2. Ba'zan, odamlar bu operandlarni “argument” deb ham atashadi.

Operator agar bitta operandga ega bo'lsa, unary operator deb ataladi. Masalan, unary manfiy operator (-) sonning ishorasini teskari qiladi:

let x = 1;
x = -x;
alert(x); // -1, unary manfiy operator qo'llanildi

Binary operator esa ikkita operandga ega bo'ladi. Masalan, ayirish operatori:

let x = 1,
  y = 3;
alert(y - x); // 2, binary minus qiymatlarni ayiradi

Formal jihatdan, yuqoridagi misollarda bizda bitta belgi (–) bilan ko'rsatilgan ikki xil operator mavjud: unary operator va binary operator.

Matematika operatsiyalari

Quyidagi matematik operatsiyalar qo'llab-quvvatlanadi:

• Qo'shish (+)
• Ayirish (-)
• Ko'paytirish (*)
• Bo'lish (/)
• Qoldiq (%)
• Darajaga ko'tarish (**)

Birinchi to'rtta operatsiya oddiy, ammo % va ** operatorlari haqida qo'shimcha tushuntirish talab etiladi.

Qoldiq (%) operatori foizlar bilan bog'liq emas. a % b ning natijasi a ning b ga bo'linishi natijasidagi qoldiqdir.

Misollar:

alert(5 % 2); // 1, 5 ni 2 ga bo'lganda qoldiq 1
alert(8 % 3); // 2, 8 ni 3 ga bo'lganda qoldiq 2
alert(8 % 4); // 0, 8 ni 4 ga bo'lganda qoldiq yo'q

Darajaga ko'tarish (**) operatori a ni b darajaga ko'taradi.

Misollar:

alert(2 ** 2); // 2² = 4
alert(2 ** 3); // 2³ = 8
alert(2 ** 4); // 2⁴ = 16

Matematika kabi, JavaScript ham kasr sonlar uchun ham darajaga ko'tarish operatorini qo'llab-quvvatlaydi.

Misol uchun, kvadrat ildiz olish ½ daraja bilan ifodalanadi:

alert(4 ** (1 / 2)); // 2, kvadrat ildiz
alert(8 ** (1 / 3)); // 2, kub ildiz

Binary + bilan qatorlarni birlashtirish

Odatda, + operatori sonlarni qo'shadi. Ammo, agar binary + qatorlarga qo'llansa, ular birlashtiriladi (kontsentasiya qilinadi):

let s = 'my' + 'string';
alert(s); // mystring

Agar operandlardan biri qator bo'lsa, ikkinchisi ham qatorga aylantiriladi.

Masalan:

alert('1' + 2); // "12"
alert(2 + '1'); // "21"

Bu holatda birinchi operand qator yoki ikkinchisi bo'lishining ahamiyati yo'q.

Unary + bilan raqamli konversiya

Binary + dan tashqari, unary + ham mavjud. Unary + operatori raqamlarga ta'sir qilmaydi, ammo agar operand raqam bo'lmasa, uni raqamga aylantiradi.

Masalan:

let x = 1;
alert(+x); // 1
let y = -2;
alert(+y); // -2
 
alert(+true); // 1
alert(+''); // 0

Bu operator Number(...) funksiyasi bilan bir xil ishlaydi, ammo qisqaroq yoziladi.

Operator ustuvorligi

Agar ifoda bir nechta operatorlarga ega bo'lsa, ijro etish tartibi ularning ustuvorligiga qarab belgilanadi.

Masalan, maktabda o'rganganimizdek, 1 + 2 * 2 ifodasida ko'paytirish avvalroq bajariladi. Bu ustuvorlik masalasidir. Ko'paytirish operatorining ustuvorligi qo'shishdan yuqori.

Qavslar har qanday ustuvorlikni bekor qilishi mumkin, shuning uchun agar biz standart tartibdan qoniqmasak, qavslarni ishlatishimiz mumkin.

JavaScript-da ko'p operatorlar mavjud va har bir operatorning ustuvorlik raqami bor. Bu raqam qanchalik katta bo'lsa, operator birinchi bo'lib ishlaydi. Agar ustuvorlik bir xil bo'lsa, chapdan o'ngga tomon ijro etiladi.

Misol uchun, "+apples + +oranges" ifodasida, unary + operatori birinchi bo'lib ishlaydi, chunki uning ustuvorligi yuqori.

Bir qatorda bir nechta o'zgaruvchilarni qiymat bilan to'ldirish

JavaScript-da o'zgaruvchilarni zanjirli ravishda qiymat bilan to'ldirish mumkin:

let a, b, c;
a = b = c = 2 + 2;

Bu kodda avval 2 + 2 ifodasi baholanadi va keyin barcha o'zgaruvchilarga qiymat tayinlanadi.

O'zgaruvchini joyida o'zgartirish

Operatorni o'zgaruvchiga qo'llash va natijani o'sha o'zgaruvchida saqlash kerak bo'lganda, qisqartirilgan shaklda yozish mumkin:

let n = 2;
n += 5; // n = 7
n *= 2; // n = 14

Increment/decrement operatorlari

JavaScript-da o'zgaruvchini birga oshirish yoki kamaytirish uchun maxsus operatorlar mavjud: ++ (increment) va -- (decrement).

Misol:

let counter = 2;
counter++; // counterni 1 ga oshiradi
alert(counter); // 3
 
counter--; // counterni 1 ga kamaytiradi
alert(counter); // 1

Bu operatorlar faqat o'zgaruvchilarga qo'llaniladi.

Prefiks va Postfiks shakllar

Increment/decrement operatorlari prefiks shaklida yoki postfiks shaklida bo'lishi mumkin:

let counter = 1;
let a = ++counter; // prefiks
alert(a); // 2
 
let b = counter++; // postfiks
alert(b); // 1

Prefiks shakli yangi qiymatni, postfiks shakli esa eski qiymatni qaytaradi.

Bitwise operatorlar

Bitwise operatorlar argumentlarni 32-bitli butun sonlar sifatida ko'rib, ularning ikkilik ko'rinishida ishlaydi. Bu operatorlar JavaScriptga xos emas, lekin ko'pgina dasturlash tillarida qo'llab-quvvatlanadi.

Misol: AND (&), OR (|), XOR (^), NOT (~), LEFT SHIFT (<<), RIGHT SHIFT (>>), ZERO-FILL RIGHT SHIFT (>>>).

Virgullash operatori

Virgullash operatori (,) bir nechta ifodalarni baholashga va faqat oxirgi natijani qaytarishga imkon beradi:

let a = (1 + 2, 3 + 4);
alert(a); // 7

Bu operator juda kam ishlatiladi va odatda kodni qisqartirish uchun ishlatiladi. Shuningdek, bu operator ustuvorligi juda past.